Կատար

Մեր սովորողներին բանավական չեն պատմության վերաբերյալ հայալեզու նյութերը: Նրանք պրպտում, գտնում են նոր տեղեկություններ և թարգմանություններ են կատարում՝ նյութը հանրամատչելի դարձնելու համար: Ընթերցենք մեր սովորողների կատարած թարգմանություններից մեկը:

Թարգմանությունը կատարեց Դիանա Մինդելին, շարունակությունը կարող եք կարդալ  այստեղ:

Աղբյուրը՝ https://ru.m.wikipedia.org/wiki/История_Катара

Մեր թվարկությունից առաջ երրորդ հազարամյակում, Կատարը մտնում էր Դիլմունի պետության մեջ ,որը գտնվում էր Բահրեյան օվկիանոսի մոտակայքում։ Այդ ժամանակաշրջանում Դիլմունը համարվում էր հարուստ և ծաղկող պետություն՝իրառևտրի շնորհիվ, որի հետ համագործակցում էին Հնդկաստանը և  Հին Միջագետքը։Մեծ ազդեցություն էին թողնում Կատարի վրա հարևան թագավորությունները, որոնցից է Մագանը, որը գտնվում է ժամանակակից Օմանում։ Բնակիչները զբաղվում էին երկաթագործությամբ, հացահատիկային կուլտուրայով և պղնձաձուլությամբ։ Ավելի ուշ Կատարում բնակեցվեցին Ֆյունիկիացիները, որոնց շուտով փոխարինեցին Աքեմենյաները։ Կատարը մտավ Ալեքսանդր Մակեդոնացու թագավորության մեջ, ապա, նրա փլուզումից հետո, մտան Սելևկյանների միապետության մեջ։ Մի քանի անգամ Կատարը գրավվեց Իրանականդինաստիաների կողմից, որոնցից էր Սասանյաները, որը թագավորեց  3-7րդդարերում՝ Մերձավոր և Միջին Արևելքում։ 7-րդ դարում Կատարը մտավԱրաբական Խալիֆայության ներքո։ 10-րդ դարում ՝Խալիֆայության փլուզումիցհետո, Կատարի պատմությունը կապված էր Բահրեյների հետ։ Սկզբում Կատարը հայտնվեց Բահրեյնի ղեկավարության ներքո, որը պատկանում էր Կարմատներ պետությանը։ Արդեն  11-րդ դարում  Կատարը դարձավ անկախ պետություն։ Հետզհետե տնտեսական աճ ապրեց, որին նպաստեց մարգարիտի վաճառքը։ Բացի մարգարիտի վաճառքից, ժողովուրդը նաև զբաղվում էին ծովախեցգետնի որսով։ Բայց շուտով տնտեսական աճը կանգ առավ։ Ծաղկող հողատարացքները գրավեցինհարևան պետությունների ուշադրությունը, և դրա պատճառով պատերազմ սկսվեց՝Օմանի և Աբբասյան Խալիֆայության միջև, որը դարձավ Կատարի անկմանպատճառը։ 13-րդ դարում պատերազմ սկսվեց՝ Կատարի և Արաբականպետությունների միջև ,որի պատճառով էլ պետությունը դարձավ անպաշտպան։1320թ օգտվելով այդ առիթից՝ Կատարը գրավվեց  Հորմուզյան հանրապետության կողմից։ Արդեն 13-14-րդ դարերում Կատարի բնակչությունը ապրում  էր Էմիրիիշխանության տակ։ 1470թ պետությունը կրկին ձեռք բերեց իր անկախությունը, բայցայս անգամ արդեն Կատարը ստիպված պետք էր հարկ  վճարեր Օսմանյանկայսրությանը։ 1510թ Պորտուգալացիները գրավում են Կատարը, բայց շուտովենթարկվում են հարձակման Թուրքիայի կողմից։ Որոշ ժամանակ հետո, այդերկիրները իշխում են Օսմանյան կայսրությունը և Կատարը։

Բրիտանական պրոտեկտորատ

17-րդ դարում Կատարի հողատարացքը դառնում է թշնամանքի աղբյուր։ Դրան էին ուզում տիրանալ՝ Իրանը, Օսմանական կայսրությունը, արաբական ցեղի ցեղապետը, Օսմանյան և Սաուդյան Արաբիայի ղեկավարները։ Երկար ժամանակ Կատարը  չեր նշվում եվրոպական քարտեզների վրա, այդ իսկ պատճառով էլ տարածաշրջանը որոշների կողմից հայտնի չեր։ Շուտով իշխանության համար պայքարին փորձում էին միանալ Անգլիան և Հոլանդիան։ 1623թ համատեղ անգլիո-պարսկական ուժերը ստիպեցին նահանջել Պորտուգալցիներին Կատարից և Օրմուզից, իսկ հետո բոլոր Պարսից ծոցի ափերից։ Բայց պարսիկները դուրս էին մղվել երկրի հողատարացքից Օմանի զորքով, որը ղեկավարում էր Կատարը 17-18 դարերում։ 18-19 դարերում Կատարի իշխանությունը խլել էր Ալ Խալիֆիը, նրանք ավելի ուշ կարողացան հաղթել Բահրեյնը։ Ավելի ուշ Կատարը՝ Ալ Խալիֆի դինաստիան զիչեց Ալ Տանիի ներկայացուցիչներին։ 19-ը դարի վերջում Ալ Տանինի հողատարացքը ձեռք բերեց ժամանակակից դիմագծեր։ Ալ Տանիի դինաստիայի անդամների որոշման շնորհիվ, ընդունվեց նոր իսլամական տարբերակ՝ Վահաբական։ Կիսակղզիական պետությունում իշխում էր Ֆեոդալական կարգը, որոնք խիստ ստրկություն էին առաջարկում։

Արաբական թերակղզին դրթեց Մեծ Բրիտանիային և Օսմանական կայսրությանը կրկին խառնվել Մերձավոր Արևելքի քաղաքականությանը, այդ թվում նաև Կատարի։ 1818-1820թ Մեծ Բրիտանիան կարողացավ հաստատել  իր մշտական ներկայությունը մարզում։ 19-րդ դարի երկրորդ կեսում սկսվեցին մի շարք քաղաքացիական պատերազմներ ՝Կատարի և Բահրեյնի ղեկավարների միջև։ 1868թ Մեծ Բրիտանիան օգտվելով այդ առիթից  կոնֆլիկտի մեջ մտավ և կնքեց Կատարի հետ պայմանագիր։ 1871թ Օսմանական կայսրությունը կրկին գրավեց Կատարը և կարգ մտցրեց, որի ղեկավարը Թուրքիական Փաշան էր։

1878թ շեյխ Ջասիմ Բին Մուղամմադ Ալ Տանինը նշանակվել էր ղեկավար, որը միացրեց իրար պատերազմող ցեղերին, որի համար էլ նա համարվեց Կատարի դքսության հիմնադիրը։ Մինչև իր իշխանության ավարտը՝ 1913թ, նա վարում էր հարաբերական ինքնուրույն քաղաքականություն՝ Թուրքիայի նկատմամբ։ 20-րդ դարի սկզբում Կատարի համար վտանգ էր ներկայացնում  վահաբիտի պետության Նաջդը, որին Կատարը ներխուժման պահին հայտնաբերեց, Մեծ Բրիտանիայի օգնությամբ։ 1913թ հուլիսին Մեծ Բրիտանիան ստացավ մերժում ՝Օսմանական կայսրությունից, չունենալով Կատարի հանդեպ ոչ մի պահանջ։ 1914թ Թուրքիան պաշտոնապես հրաժարվեց Կատարի հողատարացքից և զիջեց այդ իրավունքը Մեծ Բրիտանիային, որը 1916թ նոյեմբերի 3-ին կնքեց պայմանագիր Կատարի հետ, Բրիտանական պրոտեկտորի մասին։ 1934թ այդ պայմանագիրը թարմացվավ։ Ըստ տվյալ պայմանագրի Մեծ Բրիտանիան պատասխան էր տալիս Կատարի անվտանգության համար։

Նավթահանքային արդյունաբերություն

Խոշոր նավթահանքերը երկրում բացահայտվել էին 1930թ վերջում։ Ընդհանուր առմամբ, Կատարում նավթի արդյունահանումը սկսվեց 1940թ, բայց այն դադարեցվեց երկրորդ համաշխարային պատերազմի ժամանակ։ 1935թ անգլո-ֆրանկո-ամերիկա-հոլանդական ընկերությունը ՝<<Պետրոլեում Դեվելոպմենտ Օֆ Կատար>> թույլատրեց Կատարին 75 տարով վերամշակել  և արտահանել նաֆթ։ Եկրորդ համարաշխարային պատերազմի ավարտից հետո ՝1947թ, նաֆթահանման ամենածաղկուն շրջանն էր  ։ 1952թ․ նաֆթահանումը երկրում իրականացվում էր արդեն հերթական իր մասնաճյուղը <<Կատար Պետրոլեում Կոմպանի>>։ 1960թ․սկսվեց սեփականաշնորհումը շելֆովյան նաֆթահանման ընկերութան սեփականաշնորհումը, որը ոչվում էր <<Շելլ-Կատա>>,  և  ուներ երկարատև կոնցեսիա երկրի ջրային տարացքներում։

Ազգային-ազատագրական շարժում

Կատարի բնակչության որոշ մասը ելույթ ունեցավ Բրիտանական գաղութարար իշխանության և տեղացի ղեկավարների դեմ, որոնք իրականացնում էին բավականին խիստ քաղաքականություն երկրի բնակիչների նկատմամբ։Դրա արդյունքում՝ 1930թ․, բողոքի ցույցեր տեղի ունեցան խոշոր բնակավայրերում , Կատարի որոշ թաղամասերում տեղի ունեցավ ապստանբություն։ Ազատագրական  շարժումները սկսեցին նոր ուժով երկրորդ համաշխարային պատերազմից հետո։ 1956թ Սուեզի ճգնաժամին բավական թանկ արժեին Եգիպտոսի բաժնետոմսերը։ Հիմնականում ցույցերին ներկա են եղել ամենաաղքատ քաղաքի խավը՝ մանրածախ արեվտրակաները և արհեստավորները, ստրուկները, ցեղի աղքատ մասը, ներգաղթողները, որոնք աշխատում էին նաֆթահանքերում։ 1952թ Կատարում ստրկությունը պաշտոնապես չեղյալ է հայտարարվել։ 1960թ Կատարի մայրաքաղաքով մասայական ցույցեր տեղի ունեցան, որի արդյունքում փոխվեց ղեկավարությունը՝ Աբդալլախա իբն Կասեմա Ալ Տանինը, որը վարում էր բռնապետական քաղաքականություն։ Իր տեղը փոխարինեց շեյխ Ախմեդ բեն Ալի Ալ Տանինը։ 1961թ Մեծ Բրիտանիան, ձգտելով փոխել ստեղծված իրավիճակը, փոխանցում է տարածքի երրորդ մասը, որը պատկանում էր <<Կատար պոտրելիում ընկերությանը>> երկրի ղեկավարին՝ Ախմեդ Ալ Տանիին (1960-1971թ)։1963թ. կեսին տեղի ունեցավ բանվորների և աշխատակիցների հացադուլը, որոնք պահանջում էին հավասարություն օրենքի դեմ, վտարել օտարերկրյա ներկայացուցիչներին կառավարական դիրքերից, անցկացնել ագրարային բարեփոխումներ ։ 1964թ Կատարում սկսեցին գաղտնի գործողություններ, իսկ 1970թ սկսզբում երկրում հայտնվեցին ներկայացուցիչներ։ 1966թ Կատարում առաջի անգամ ստեղծվեց Արհեստակցական միություն, որը պաշտպանում էր նաֆթի աշխատակիցների շահերը։ Հաշվի առնելով անընդմեջ բողոքները, Կատարի ղեկավարությունը սկսեց իրականացնել, որոշ օրենքի փոփոխումներ, որոնք պաշտպանում էին առողջավարության և կրթության իրավունքները։ 1960թ արդեն երկրում սկսեցին հայտնվել քաղաքական կազմակերպություններ, որոնք հանդես էին գալիս ամրապնդել հարաբերությունները ուրիշ երկրների հետ, որոնցից էր Արաբական Արևելքը։ Շուտով Կատարը սկսեց պաշպանել Արաբական համերաշխությունը և կտրուկ դատապարտեց Իսրայելին, 1967թ վեցօրյա պատերազմի ընթացքում, հատկացնելով նյութական և ֆինանսական ռեսուրսները ի օգուտ Պաղեստինի արաբներին։ Մեկ տարի անց Մեծ Բրիտանիայի ազդեցության տակ գտնվող՝ Կատարը և Բահրեյնը, փորցեցին կազմակերպել <<Ֆեդերացիա Արաբական Էմիրությունների Ծոց>>։ Սակայն 1968-1969թ երկու կողմերի միջև բանակցությունները բերեց լուրջ տարաձայնության՝ Կատարի և ժամանակակից Արաբական Էմիրատների հետ։

Կատարի անկախության ճանաչումը

Ապրիլի 2-ին 1970թ․ Կատարը ստացավ ժամանակավոր սահմանադրություն։ Մայիսի 29-ին 1970թ ձևավորվել է առաջի ղեկավարությունը, որը կազմված է եղել 10 նախարարներից, որից 7-ը ներկայանում էին Այլ Տանին դինաստիայի անդամները։ Սեպտեմբերի 1-ին 1971թ Կատարը դարձավ անկախ պետություն, որից հետո կնքեց նոր պայմանագիր Մեծ Բրիտանիայի հետ, որը կպահպանի երկրի ավանդույթները։ Սեպտեմբերի 8-ին 1971թ աշխարհի երկրների մեծամասնությունը պաշտոնապես ընդունեցին Կատարը, այդ թվում նաև ԽՍՀՄ-ը Նույն թվականին Կատարը ճանաչվեց միավորված ազգերի կազմակերպություն և արաբական պետություն։ Առաջի Կատարի ղեկավարը դարձավ շեյխ Ախմեդը, որը իշխել է 1971-1972թ։  Մի տարի հետո, հեղափոխության արդյունքում Էմիրը գահնկեց և ղեկավարությունը վերցրեց իր ձեռքը հորաքրոջ որդին՝ Խալիֆ Բին Խամատ Խալիվ Ալ Տանինը, որը ղեկավարել է մինչ 1995թ։ 1971թ բացահայտվել է հսկայական նաֆթի հանքեր հյուսիս/հարավային Պարս, նաֆթային ընկերության Ռոյալ Դաթչ Շել օգնությամբ։ 1974թ երկրում սկսվեց նաֆթի վերամշակում։  Նույն թվականում երկրի ղեկավարությունը ստեղծեց Հեներալ նաֆթային կորպորացիա, որը իրականացնում էր նաֆթի հայթայթման և նաֆթի վերանշակման ընկերություն, որոնք աշխատում էին Կատարի տարացքում։ 1975թ անբողջ նաֆթաարդյունաբերական ընկերությունները գնվեցին Կատարի ղեկավարությունների կեղմից։  Այդ պահից ողջ պետության ներքին քաղաքականությունը, իրականացնում էր Էմիրը և ղեկավարող դինաստիան։ Արտաքին քաղաքականության մեջ, Կատարը հիմնականում համագործակցում էր հարևան պետությունների և երկրների հետ՝ Պարսից ծոցի, մասնավորապես Սաուդյան Արաբիաի հետ։ 1980-1988թ Իրանական պատերազմի ժամանակ, երկիրը աջակցել է Իրաքին, բայց արդեն 1990-1991թ Իրան-քուվեյթյան պատերազմի ժամանակ, , Կատարը ակտիվ մասնակցել է հակաիրաքյան կոալիցիայի մեջ, որը գլխավորում էր ԱՄՆ-ն։ Դոհա օդանավակայանում տեղավորվել էին կանադական և ֆրանսիական ինքնաթիռները, իսկ Կատարի զինվորական օդային ուժերը ուղեկցում էին գրոհիչների դաշնակիցներին, Իրաքյան ռմբակոծման ժամանակ Քուվեյթում։ Շատ կոնֆլիկտների արդյունքում Մերձավոր Արևելքը, կարևոր դեր էր խաղում Արաբ-իսրայելական քաղաքականության մեջ։ Այդ իսկ պատճառով, Կատարը դարձավ լիբերալ պետություն։

Մեր օրերին

Հերդական հեղաշրջումից հետո, որը տեղի ունեցավ 1995թ-ին՝ Էմիր Խալիֆին փոխարինեց իր որդին՝ Խամատ Խալիվ Ալ Տանին։ Նոր ղեկավարը պահպանեց հինքաղականությունը, բայց նրա մի քանի ղեկավարության անդամներ ևղեկավարության կարգ փոխվեց նրա կողմից։ Մեկ տարի հետո փողնախարարիտեղը թափուր էր,այդ իսկ պատճառով 2003թ Կատարում անցկացվեցինընտրություններ։ 2001թ Կատարի և Սաուդյան արաբիրայի միջև պայմանագիրկնքվեց և այդ իսկ պայմանագրի համաձայն Խավար կղզին անցավ Բահրեյնին։2003թ Ապրիլի 20-ին նոր սահմանադրություն ընդունվեց, որտեղ Կատարը մնացորպես միապետություն։ Հանրապետության ղեկավար դարձավ պարագլուխը։ 2004թԿատարում հայտարարվեց միջազգային մրցույթ ՝կենտրոնական փողոցներից մեկըանվանմանը, և մրցույթը հաղթեց Իտալիան։

Տնտեսություն

Կատարը տնտեսապես զարգացաց երկիիր էր 1950-1960թ։ Կատարը մեծ աճ ապրեցնաֆտահանության մեջ և 1972թ ունեցել է պետական նաֆթային ընկերություն։Նաֆթի մի մասը վերամշակվել է ներքին կարիքների համար։ Այնտեղ մշակվում եննաև եգիպտացորեն, կորեկ և բանջարեղեն։ Անապատներում զբաղվում ենուղտագործությամբ, ձկնորսությամբ և մարգարտի արդյունահանությամբ։ Այնտեղիգլխավոր նավահանգիստը Դոհանն էր։ Դոհայում կա օդանավակայան։Դրամըկոչվում է Ռիալ։

Բրոնզե դար

Բրոնզեդարյան շրջանում օգտագործում էին, մետաղներ, ինչպիսիք են պղինձը և անագը, որոնք հայթայթում էին այդ տարաշրջանում և որոնցից էլ պատրաստվում էր բրոնզը։ Բրոնզե դարը համարվում է վաղ դարաշրջանի մետաղ, որին փոխարինում էր պղենձե դարը և երկաթյա դարը։

Աշխարահգրական տեղեկություն

Ափերը ցածրադիր են, հարթ, տեղտեղ կտրտված ծոցերով։ Հարուստ է նաֆթի ևբնական գազի հանքավայրերով։ Կլիման անապատային է։ Հունվարի միջինջերմաստիճանը մոտ 16  աստիճան է, հուլիսին մոտ 32 աստիճան։ Գետեր չկան։ Մեծտարացքներ են զբաղեցնում անապատները, երկրում կա խմելու ջրի մեծ պակաս,օգտագործում են աղեզրկված ծովի ջուրը։

Բնակչությունը

Կատարի բնակչությունը կազմում է 2,258,283 մարդ, բացի արաբներից բնակվում եննաև այլ երկրացիներ։ Նրանց պաշտոնական լեզուն արաբերեն է,իսկ կրոնը իսլամը։

Բնությունը Կատարում

Կատարում գրեթե մեծ մասը անապատ է։ Արևմտյան կողմում ավազապատ է, թերակղզու միջնամասում քարքարոտ է, հարավում տեղակայված են ավազայինբլուրներ։ Կլիման մերձարևադարձային է և չոր, ամռանը ջերմաստիճանըբարցրանում է մինչև 50 աստիճան։ Թերակղզին աղքատ է ջրով, մշտական գետերչկան։ Կենդանական աշխարհը աղքատ է, ավելի շատ են վայրի կենդանիները ևկրծողները։